Սուրեն Ա. ՄանուկյանՊատմական գիտությունների թեկնածու, արևելագետ, «Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ » հիմնադրամի Վահագն Դադրյանի անվան համեմատական ցեղասպանագիտության բաժնի վարիչ, ԵՊՀ հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի Ցեղասպանագիտության բաժնի վարիչ:
Ուսումնասիրությունների ոլորտները՝ ցեղասպանության ոճրագործներ, համեմատական ցեղասպանագիտություն:
Էլ. փոստի հասցե` manukyan.suren@genocide-museum.am, Նարեկ Մ. ՊողոսյանՊատմական գիտությունների թեկնածու, «Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտ» հիմնադրամի Համեմատական ցեղասպանագիտության բաժնի գիտաշխատող:
Ուսումնասիրությունների ոլորտները՝ Հայոց ցեղասպանության խնդրի ուսումնասիրությունը Ռաֆայել Լեմկինի կողմից, տեխնոլոգիական առաջընթացը և ցեղասպանության իրագործման ռիսկերը, ցեղասպանությունների առանձին օրինակներ (Բանգլադեշ, Կամբոջա, Թիմոր, Անֆալ և այլն), համեմատական ցեղասպանագիտություն, էլիտիցիդ։
Էլ. փոստի հասցե՝ poghosyan.narek@genocide-museum.am

Ամփոփում
Գաղութային կառավարումը հաճախ ներառում էր անընդմեջ անհամաչափ բռնության կիրառում, որը թույլ տվեց եվրոպացի գաղութարարներին գործել անսահմանափակ դաժանությամբ: Ակնառու օրինակ է գերմանական գաղութային քաղաքականությունը Հերերո և Նամա ժողովուրդների նկատմամբ Գերմանական Հարավ-Արևմտյան Աֆրիկայում (այժմ՝ Նամիբիա), որը լայնորեն ճանաչվում է որպես ցեղասպանություն։
Սույն հոդվածում ցեղասպանագիտական ուսումնասիրության շրջանակներում հայրենական պատմագրության մեջ առաջին անգամ վերլուծում է Հերերոների ցեղասպանությունը:
1904-1908 թվականներին հերերոները բախվեցին գերմանական ուժերի կողմից կանխամտածված ոչնչացման քաղաքականությանը՝ հարկադիր արտաքսումների, զանգվածային սպանությունների և աշխատանքային ճամբարների միջոցով, ինչը հանգեցրեց բնակչության կտրուկ կրճատման։ Թեև Գերմանիան ի սկզբանե հերքում էր պատասխանատվությունը, սակայն փոխհատուցման բանակցությունները սկսվեցին 2015 թ., երբ Գերմանիան ի վերջո ճանաչեց իր հանցագործությունները և առաջարկեց որոշակի փոխհատուցում:
Հերերոների ցեղասպանությունը արտացոլում է եվրոպական տերությունների կողմից գաղութային բռնության ավելի լայն օրինաչափություններ՝ կրելով Հարավային Աֆրիկայի և Հյուսիսային Ամերիկայի տարածաշրջաններում վարվող քաղաքականության ազդեցությունը: Այնուամենայնիվ, հերերոների հետ տեղի ունեցածը եզակի է գեներալ ֆոն Տրոտայի «բնաջնջման պատերազմի» (Vernichtungskrieg) բացէիբաց հայտարարության պատճառով, որը հազվադեպ հանդիպող դեպք է, քանի որ բացահայտորեն նշվում էր ցեղասպանության մտադրության մասին:
Այս ցեղասպանությունը որոշ գիտնականների կողմից դիտվում է նաև որպես Հոլոքոստի նախադրյալ՝ զուգահեռներ անցկացնելով համակենտրոնացման ճամբարների կիրառման և գերիների վրա բժշկական փորձարկումների հարցում: Բացի այդ, Հայոց ցեղասպանության հետ կապեր են նկատվում այնպիսի մարտավարությունների կիրառման մեջ, ինչպիսիք են հարկադիր երթերը դեպի անապատ, որտեղ զրկանքները հանգեցրել են զանգվածային մահվան:
Հերերոների ցեղասպանության շուրջ ժամանակակից քննարկումները նաև ընդգծում են հետցեղասպանական զարգացումները, այդ թվում՝ Գերմանիայի պատրաստակամությունը՝ ընդունելու մեղքը, թեև հատուցման պայմանները մնում են վիճարկվող:
Նամիբիայում տեղի ունեցած ցեղասպանությունը հատկապես ակնառու է հերերո համայնքի համար, որը բնակչության մոտ 10%-ն է կազմում, մինչդեռ այլ էթնիկ խմբեր, չնայած գաղութարարների դեմ պայքարի ընթացքում ցուցաբերած աջակցությանը, անկախությունից հետո այս հարցին առաջնահերթություն չեն տվել։

Բանալի բառեր` հերերոներ, գաղութատիրություն, գերմանական քաղաքականություն, հիշողություն, ցեղասպանության համար փոխհատուցում, ցեղասպանության մտադրություն, Լոթար ֆոն Տրոտա։
Ստացվել է 06.08.2024
Ընդունվել է տպագրության 27.11.2024